تالابها،‌ اکوسیستم تنفسی

هر چند خیلی دیر، اما بلاخره به موج سبزی که جهت حمایت از تالابهای کشور چند روزی است جریان یافته پیوستم، امیدوارم دوستان عزیز سبز اندیشم عذر تأخیر من رو پذیرا باشند.

یکی از شگفت انگیزترین اعجاز طبیعت که نقش بی بدیلی در حفظ و حراست از آبزیان، گیاهان، جانوران و در عرصه ای وسیع تر، انسانها ایفا می کند، تالاب است که با کارکردهای منحصر به فرد توانسته جای خود را در میان جوامع بشری باز کند.ایجاد محیطی برای زندگی پرندگان، خزندگان، ماهیان و... از جمله کارکردهایی است که تالاب ها را به محیط هایی بسیار با ارزش برای جوامع بشری تبدیل نموده است.

تا آنجا که جهان در سال ۱۹۷۱ کنوانسیون رامسر برای حفاظت جهانی از تالاب ها و حمایت علمی ، پژوهشی و اجرایی کشورهای عضو در جهت مقابله با تخریب تالاب ها به امضا رساند و ایران به عنوان اولین میزبان این کنوانسیون ، چهره ای ماندگار برای خود به جای گذاشت چهره ای که متاسفانه در چند ساله اخیر به دلیل بی مهری های مداوم مسئولین در امر حفاظت از تالاب ها در عرصه بین المللی مخدوش گردیده است.

در این مبحث برآنم که ضمن اشاره به علل از بین رفتن تالاب ها،راهکارهایی را در زمینه ترمیم آنها عنوان می نمایند را ارایه کنم،

●چرا تالاب ها از بین می روند؟

اگر بخواهیم علل از بین رفتن تالاب ها را به دو بخش مجزا تقسیم کنیم بی شک به جز خشم طبیعت و توسعه ناپایدار بشری نتیجه ای از این تقسیم بندی نصیب ما نخواهد شد.

بسیار اتفاق افتاده است زمانهایی که طبیعت دم از ناسازگاری می زند و چوب خشم خویش را نثار گوشه ای از خلقت می نماید، حرکتی که به عقیده بسیاری از صاحب نظران نیاز محیط زیست می باشد و نظم و مقررات طبیعی بر آن حکم فرماست، پس اذعان بر آن با وجود آنکه گهگاه تاثیری جبران ناپذیر بر محیط می گذارد تعجب آور نیست.

اما نگرانی ها از اینجا شروع می شود که با نظاره بر علل از بین رفتن ، نشان می دهد درصد زیادی از عوامل تاثیر گذار بر نابودی تالاب ها را باید به توسعه ناپایدار جوامع مرتبط ساخت، توسعه ای که هنوز مسیر مستقیم خود را نیافته است و هنوز نمی داند برای رسیدن به اوج، پلهای پشت سر را نباید به راحتی خراب کرد.

 یکی از عوامل اصلی در تخریب تالاب ها احداث سدهایی است که بر روی رودخانه ها ایجاد می شود و مقدار زیادی از آبی را که وارد تالاب ها می شود ، کاهش می دهد و همین کاهش آب تالاب ها غلظت آلودگی در آن را افزایش داده و بدین ترتیب منجر به از بین رفتن اکوسیستم تالاب و در نتیجه مرگ گیاهان و موجودات اطراف آن می شود.

یکی دیگر از مشکلات تالاب ها ورود فاضلاب شهری و صنعتی به درون آنها  می باشد، معمولاً فاضلابهای شهری و صنعتی از طریق رودخانه ها وارد تالاب می شوند، غلظت آلودگی تالاب را افزایش می دهند و موجودات اطراف تالاب را از بین می برند. اما آیا می توان برای نابودی تالاب ها به این دو عامل بسنده کرد؟

زه کشی و خشک کردن تالاب ها در جهت استفاده از زمین برای کشاورزی را از نظر دور کرد . تالاب کمجان از نمونه تالاب هایی است که از این طریق نابود شده است و هم اکنون در لیست سیاه مونترو قرار دارد.

براساس دیدگاه توسعه پایدار هر فعالیت توسعه ای باید با محیط منطقه همخوانی داشته باشد که متاسفانه در برخی از پروژه ها با انجام فعالیتهای نادرست در نزدیکی تالاب ها،  به این مسئله توجهی نمی شود بطور مثال بر اساس یک مصوبه فعالیت صنایع پتروشیمی در سه استان شمالی ممنوع بود اما چندی پیش پروژه ساخت مجتمع پتروشیمی در آن مناطق آغاز شد.

برخی از مشکلات تالابها نیز گاهی به وضعیت اقلیمی منطقه برمی گردد

گرفتن انگیزه و تعلق خاطر از بومیان محلی در نزدیکی تالابها  ازدیگر معضلات مدیریت ناپایدار درعرصه محیط زیستی که در پی اصلاحات اراضی ایجاد می شود.

• ●چه باید کرد؟
• برای ترمیم وضعیت نا بهنجار تالاب ها باید، زیستگاهها را به صورت یک ذخیره گاه ملی و تحت حفاظت تنها یک متولی مقتدر درآید تا کسی نتواند بر آنها دخل و تصرف کند.

مشارکت مردم محلی در حفاظت از این سرمایه طبیعی گامی بزرگ در حراست از آن است،  برای این مهم ابتداباید نیازها و اولویت های جوامع محلی شناخته شده  و به آن اهمیت داده شود، چرا که تالاب ها برای مردم محلی است و باید منابع آن را برای آنها صرف نمود.امروزه در جهان جوامع محلی را در حفاظت از محیط زیست دخالت می دهند و در حقیقت نوعی مشارکت عمومی را برای محافظت از تالاب ها مد نظر قرار می دهند.

البته مشارکت مردمی زمانی به نتیجه می رسد که تهدیدی متوجه تالاب ها نباشد ، زمانیکه تالاب دربستر نابودی قرارگرفته، جلب مشارکت بومیها، معنای خاصی ندارد.

برگرفته از مقاله ای از سایت آفتاب